Niezen, snotteren, tranende en prikkelende ogen, jeukend verhemelte… hooikoorts is een vrij vervelende, maar gelukkig niet zo ernstige allergische aandoening. Het is een uiting van een niet optimaal werkend immuunsysteem, waarbij het immuunsysteem onnodig reageert op stuifmeel en ontstekingsverschijnselen ontwikkelt. Welke natuurlijke middelen kunnen ons helpen om de klachten te verminderen of te voorkomen?

Wat is hooikoorts?

Hooikoorts of allergische rhinitis is een symptomenbeeld dat veroorzaakt wordt door een allergische reactie op het stuifmeel van bomen, grassen of kruiden. Die zijn niet schadelijk voor de mens, maar een inadequaat werkend immuunsysteem maakt er totaal onnodig afweerstoffen tegen; daarom spreekt men van een “allergie”. Hooikoorts is seizoensgebonden: klachten kunnen de kop opsteken van de late lente tot de late zomer, afhankelijk van de bloeiperio­de van de planten waarvoor men overgevoelig is. De symptomen ontstaan doordat het lichaam het binnendringen­de allergeen (de stof waarvoor men overgevoelig is) probeert te neutraliseren en af te voeren, wanneer dit in contact komt met de slijmvliezen. De hierbij geproduceerde afweerstoffen (Ig E) zorgen op hun beurt voor een verhoogde afscheiding van het stofje histamine door de zogenaamde mastcellen. Uiteindelijk kunnen ontstaan: herhaalde niesbuien, tranende en geprikkelde ogen, een waterige loopneus en/of verstopte neus, jeuk (in de neus, op het verhemelte…), een pijnlijke keel tot zelfs hoofdpijn. Hoewel hooikoorts op zich niet erg is, kan ze soms leiden tot ergere klachten zoals sinusitis (bijholteontsteking) en allergisch astma.

Natuurlijke aanpak

Hooikoorts komt steeds meer voor in onze westerse leefwereld. Niet in het minst omdat door verkeerde eetgewoonten, vreemde stoffen in de voeding en door de pollutie van het milieu het steeds minder goed is gesteld met het immuunsysteem van de mens. Daarbij komt nog dat veel planten door ons vervuilde milieu en door het gebruik van pesticiden en herbiciden in de landbouw dermate worden bedreigd in hun bestaan, dat ze in hun overlevingsdrang veel meer pollen dan normaal aan de lucht vrijstellen. De natuurlijke aanpak van hooikoorts richt zich op het normaliseren van de immuniteit, het interne darmmilieu en verstoorde lichaamsfuncties (lever, nieren…). Een gezonde voeding en voedingssupplementen kunnen hierin een prominente rol spelen.

Welke voedingsmiddelen vermijd je best?

• elke voedingsmiddel waarvan je ondervindt dat het de allergische verschijnselen verergert: niet zelden gaat dat om melk, kaas, tarwe, citrusvruchten of tomaten.
• alle bronnen van suiker (in snoep, frisdrank, chocolade…), die het immuunsysteem negatief beïnvloeden en kans op allergie verhogen.
• alle geraffineerde witmeelproducten (brood, koek, gebak, pasta)
• alcohol en een overmaat koffie, die de congestie van de lever verhogen
• alle bewerkte vleeswaren (charcuterie, worst, ham, spek, vleessalades, hotdogs…)
• alle industriële vetbereidingen: geraffineerde oliën, geharde vetten, margarines
• alle oliën met meervoudige vetzuren (omega-6 en omega-3), die een verhittingsproces ondergingen: bakken braden, frituren
• een overmaat voedingsmiddelen die rijk zijn aan histamine of de vrijstelling van histamine in de handen werken: verwerkte vleeswaren (zie hoger), zuurkool, sojasaus, azijn, pickles, mayonaise, olijven, ansjovis, sardines, sinaasappelen, tomaten, kaas, rode wijn, champagne, bier, chocolade
• een overmaat aan koolhydraten: benadruk meer eiwitten en vetten van goede kwaliteit
• overdreven gebruik van zout, peper, mosterd en kerrie
• alle voedingsmiddelen met kleur-, geur-, smaak- of bewaarstoffen, conserven, ingemaakte voeding

Aan te raden voedingsmiddelen:

• kies resoluut voor BIO-landbouwproducten: niet alleen is nu bewezen dat biologische gewassen 20 à 40 % meer beschermende en ontstekingswerende antioxidanten bevatten in vergelijking met reguliere landbouwgewassen, ze zijn ook vrij van of bevatten amper sporen van pesticiden
• consumeer rijkelijk verse groenten en fruit: want zij leveren vitamine C en bioflavonoïden, die de histamineproductie door mestcellen verminderen.
• accentueer vooral bronnen van het flavonoïde quercetine, dat allergische verschijnselen nog het meest tempert door de histamine-afscheiding te verminderen: appels, uien (vooral rode uien zijn er rijk aan in de buitenste ringen), knoflook, koolsoorten (broccoli, boerenkool, bloemkool), bessen (frambozen, rode druiven), peterselie, citrusvruchten, sperziebonen, groene thee
• zorg voor voldoende zink en selenium, de twee belangrijkste mineralen voor een goed functionerend immuunsysteem. Goede zinkbronnen zijn noten en zaden, peulvruchten, met mate BIO-kwaliteitsvlees en –gevogelte, vette vis, ei, tarwekiemen, quinoa en paddenstoelen. Selenium haal je vooral uit paranoten, zonnebloempitten, vis, BIO kwaliteitsvlees en – gevogelte, eieren en – op voorwaarde dat ze op een seleniumrijke bodem werden gekweekt – volle granen, tarwekiemen, knoflook, ui-achtigen, broccoli, soja en linzen, noten en zaden
• accentueer de omega-3-vetzuren, waardoor de immuniteit beter werkt en minder ontstekingsverschijnselen optreden: in het bijzonder koudgeperste perillaolie is hierbij een aanrader! Andere plantaardige en niet te verhitten oliën rijk aan omega-3-vetzuren zijn koudgeperste lijnzaad- en koolzaadolie. Ook groene groenten (postelein, peterselie, veldsla), pompoenpitten, chiazaad en walnoten zijn goede bronnen van omega-3-vetzuren. En verder is uiteraard vette vis een goede bron van dierlijke omega-3-vetzuren (EPA en DHA)
• zorg voor voldoende zwavelbronnen, die via onder meer via glutathion allergische en ontstekingsverschijnselen verminderen: koolsoorten (broccoli, boerenkool, bloemkool, spruiten), waterkers, uienfamilie (ui, knoflook, prei, bieslook, daslook), radijzen, rammenas, mierikswortel, met mate BIO-kwaliteitsvlees en –gevogelte, ei, gefermenteerde zuivel
• eet voldoende noten en zaden: zij zijn niet alleen goede bronnen van de essentiële omega-6- en omega-3-vetzuren die ontstekingsverschijnselen temperen, het zijn ook rijke natuurlijke bronnen van het ontspannende magnesium dat piepende ademhaling en op astma lijkende symptomen kan verlichten
• zorg voor voldoende vitamine D3 en vitamine A, die respectievelijk de algemene immuniteit verbeteren en de slijmvliezen versterken:  vette vis, eidooier, boter, zure melkproducten, lever
• gebruik gefermenteerde zuivelproducten (tenzij je die niet verdraagt), om de goede darmflora te versterken: rechtsdraaiende yoghurt/dikmelk, kefir en kwark
• eet meer paddenstoelen als bronnen van beta-1,3/1,6-glucanen, bijzondere koolhydraten die via het lymfesysteem in de darm de immuniteit gunstig beïnvloeden en allergische verschijnselen afremmen: champignons, oesterzwammen shiitake…
• verse ananas is rijk aan het enzym bromelaïne, dat ontstekingsverschijnselen tempert
• zuivere bijenhoning en/of stuifmeelpollen: vroeg op het jaar dagelijks 2 à 3 theelepels zuivere bijenhoning of stuifmeelpollen innemen. Het moeten wel honing of stuifmeelpollen van het voorafgaande jaar zijn, verzameld door een imker in je eigen streek in de maanden mei of juni: deze bijenproducten bevatten dan een geringe hoeveelheid stuifmeel waarvoor men mogelijk allergisch is en waarvoor men nu een specifieke ‘tolerantie’ kan opbouwen

Nuttige voedingsstoffen

Het effect van een gezond dieet kan nog geaccentueerd worden door de inname van voedingssupplementen en kruidenpreparaten. De belangrijkste nutriënten zijn:

• Vitamine D3: 4000 IU/dag kan de klachten binnen de week met 30 % verminderen en na 4 maand met 70 %, dankzij de ‘immunomodulerende” werking, waarbij de overmatige reactie op pollen wordt afgeremd. Probeer tot een vitamine D-bloedspiegel tussen 50 en 75 mg/dl te komen. Belangrijke tips hierbij: langdurige en eenzijdige inname van vitamine D kan vitamine A in het lichaam tegenwerken. Daarom worden deze vitaminen beter samen ingenomen. Bovendien verbetert vitamine A opmerkelijk de ‘tolerantie’ van de slijmvliezen, die minder overmatig reageren op de pollen.
• Quercetine: deze ‘koning der bioflavonoïden’ kan opmerkelijk allergische klachten van de luchtwegen verminderen, ook astma. Ze verbetert de opname van zink door de cellen, remt de afscheiding van histamine en vermindert ontstekingsverschijnselen. Quercetine neemt niet zo goed op; binding met lecithine in en ‘fytosoom’ verhoogt de opname met factor 20.
• MSM of methylsulfonylmethaan: toen dit supplement pas bekend werd en werd ingenomen door mensen met gewrichtsklachten, leidde dat tot de gunstige ‘nevenwerking’ dat ook hun klachten door hooikoorts afnamen. Inmiddels weten we dat dit is omdat MSM de bindweefsels versterkt, de leverontgifting bevordert en afscheiding van histamine afremt. Je hebt wel meerdere gram per dag nodig (als je dit als enige maatregel inzet)
• Vitamine C (min. 1 g/dag), zeker in combinatie met bioflavonoïden. Als je samen met de voeding in totaal 2 g vitamine C per dag inneemt, kan dat de afscheiding van histamine met 40 % verminderen. Zorg zeker voor een vitamine C-preparaat dat ook bioflavonoïden aanvoert. Met name hesperidine remt ook sterk de afscheiding van histamine en verminder de ontstekingsverschijnselen van de slijmvliezen.
• Natuurlijke vitamine E: niet de geïsoleerd toegediende alfatocoferol en zeker niet de synthetische D,L-alfatocoferol, maar natuurlijke ‘gemengde tocoferolen’ uit een ongeraffineerde olie, of nog beter ‘gemengde tocotriënolen’ uit ongeraffineerde palmolie, kunnen hooikoortsklachten significant verlichten. Vitamine E remt vooral de overmatige reactie van witte bloedcellen die via immuunglobuline E de mestcellen tot histamine-afscheiding prikkelen. De antioxiderende werking op de slijmvliezen doet de rest.
• Kunnen ook nog nuttige zijn en dit vooral door een immunomodulerende werking: bijenpollen en propolis, N-acetylcysteïne en glutathion, een goed probiotisch complex voor een betere darmflora, organische zink en selenium.

Nuttige planten:

• Zwarte komijnolie: is een absolute topper om allergische verschijnselen van de luchtwegen te verminderen. Die werking dankt zwarte komijn aan zijn immunomodulerende werking met minder aanmaak van immuunglobuline E en daardoor minder afscheiding van histamine door de mestcellen. Door de antioxiderende en ontstekingsremmende werking, wordt de slijmvliesontsteking afgeremd.
• Spirulina en chlorella: niet alleen zijn deze algen “bommen” van bètacaroteen (sterk antioxidans en voorloper van vitamine A), deze algen oefenen vooral een immunomodulerende werking met een verminderde productie van immuunglobuline E en minder degranulatie van histamine.
• Bèta 1,3/1,6-glucanen-rijke medicinale paddenstoelen (reishi, shiitake, maitake) of biergistextract: door hun onbetwiste immunomodulerende werking kunnen zij allergische verschijnselen afremmen.
• Oligomere procyaniden (OPC’s) uit dennenschors: op voorwaarde van inname minstens 5 weken voor de start van het seizoen, waarin men allergisch reageert, leidt het OPC-extract tot een significante afname van immuunglobuline E en antilichamen tegen pollen, met een duidelijke afname van neus- en oogklachten.
• Werken ook immunomodulerend en antiallergisch en/of verminderen lokale ontstekingsverschijnselen: groot hoefblad, astragalus, brandnetel, zwarte bes, zoethout, kurkuma, gember…