Het lijdt geen twijfel dat in de preventie en aanpak van diabetes type 2 veranderingen in levensstijl de allerbelangrijkste maatregelen vormen. Een volwaardige (suikervrije) voeding, afvallen bij overgewicht en meer bewegen zijn dan ook primordiaal om bloedglucosespiegel en geglycosyleerde hemoglobine (Hb A1c) beter onder controle of zelfs weer normaal te krijgen. Als aan deze voorwaarden wordt voldaan, mag van een aantal planten supplementaire hulp verwacht worden. We halen de belangrijkste aan.
Chinese kaneel of Kassie (Cinnamomum cassia/aromaticum)
Waarschijnlijk is Chinese kaneel de plant die de meeste hulp biedt bij insulineresistentie en diabetes type 2. Nadat de binnenbast van de jonge twijgen al eeuwen in Azië met succes werd ingezet bij diabetes type 2, toonde in 2003 een goed opgezette, spraakmakende studie op 60 diabetes type 2-patiënten dat dagelijks 1 tot 6 gram poeder van Chinese kaneelbast na 40 dagen leidde tot een significante daling van de nuchtere glucosespiegel met liefst 18 à 29 % ten opzichte van placebo. Omdat men in deze studie ook een significante daling zag van totaalcholesterol (12 à 26 %), LDL-cholesterol (7 à 27 %) en triglyceriden (23 à 30 %), besloot men dat Chinese kaneel bij diabetes type 2 zowel de glucosespiegel helpt te regelen als de kans op hart- en vaatziekten vermindert. Meer bescheiden, maar toch zeer significante resultaten levert ook de bast van de aanverwante echte kaneel (Cinnamomum verum/Zeylanicum).
Waterig extract superieur
De werking van kaneelbast wordt vooral bepaald door wateroplosbare, oligomere proanthocyaniden van het type A. Vooral het methylhydoxychalconepolymeer (MHCP) daarvan verbetert de werking van insuline en dus de glucoseopname door de cellen en dit door de zogenaamde ‘insulinereceptor’ te activeren. Dit werkingsmechanisme met een verbetering van de insulinegevoeligheid, suggereert dat er niet met kaneel moet gewacht worden tot er al van manifeste diabetes type 2 sprake is, maar dat er ook al bij insulineresistentie (het onvoldoende reageren van de cellen op insuline) of prediabetes aanzienlijke hulp mag van verwacht worden. Verder verhogen de proanthocyaniden type A ook de hoeveelheid van het glucosetransporteiwit GLUT-4 en constateert men een grotere opslag van glycogeen en een beter vetmetabolisme door kaneel. Vermits de werkzame componenten wateroplosbaar zijn, verkiest men vooral te werken met een ‘waterig extract’ van kaneel. Die heeft het voordeel dat er geen vetoplosbare coumarinen meer inzitten, waarop sommigen mensen intolerant kunnen reageren. Van dergelijk waterig extract werd de uitstekende werkzaamheid bevestigd door een gerandomiseerde, dubbelblind placebogecontroleerde studie. Van 66 patiënten met diabetes type 2, die allen een bloedsuikerverlagend geneesmiddel (gliclazide) innamen, kreeg één groep een placebo, een tweede groep dagelijks 120 mg van een waterig kaneelextract en een derde groep 360 mg van datzelfde extract. Na drie maanden zag men dat de nuchtere bloedsuikerspiegel in de placebogroep niet was veranderd, terwijl in de tweede groep er een gemiddelde afname was van 19 mg/dL en in de derde groep zelfs van 29 mg/dL. Wat betreft het geglycosyleerde hemoglobine of HbA1c (een merker voor een chronisch verhoogde glucosespiegel), zag men in groep 2 en 3 respectievelijk een afname van 0,67 % en 0,93 %. Kaneelextracten kunnen zonder probleem gecombineerd worden met orale bloedsuikerverlagende medicijnen.
Gymnema (Gymnema sylvestre)
De bladeren van de in tropisch Azië aangetroffen houtige klimplant Gymnema sylvestre worden al meer dan 2000 jaar – alleen of in combinatie met andere kruiden – ingezet in de Indische Ayurveda om ‘honingurine’ of suiker in de urine te behandelen. Deze plant draagt ook de naam ‘gurmar’, wat staat voor ‘suikervernietiger’: als men de bladeren ervan kauwt, maken deze gedurende een paar uur de smaakpapillen ongevoelig voor suiker, wat de drang naar suiker en tussendoortjes vermindert. De voornaamste actieve verbinding in Gymnema is het triterpeenzuur gymnemazuur. Wil men op een professionele manier met gymnema werken, dan gebruikt men best op gymnemazuur gestandaardiseerde preparaten. De bloedsuikerverlagende werking van gymnema zou berusten op meerdere elementen: vooral een soort ‘regeneratie’ van de uitgeputte bètacellen van de eilandjes van Langerhans in de pancreas die meer insuline gaan produceren, alsook een verminderde opname van glucose in de dunne darm en een betere opname van glucose door de lever en de spieren. De werking van gymnema wordt door enkele reviews onderbouwd. Een sprekende klinische studie is deze op 22 type 2 diabetici, waarbij gedurende 18 tot 20 maand dagelijks 400 mg van een gymnema-extract met 25 % gymnemazuur werd toegediend naast orale antidiabetica. Er was een zeer significante afname van de nuchtere bloedglucosespiegel en van geglycosyleerd hemoglobine, waardoor bij het beëindigen van de studie zelfs 5 patiënten de inname van conventionele medicijnen konden stoppen en enkel met het gymena-extract een normale glucosespiegel behielden.
Gember (Zingiber officinale)
Naast zijn toepassingen bij misselijkheid, maag- en darmklachten en spier- en gewrichtspijnen, kan gember ook positief inwerken op het glucosemetabolisme. Gember vermindert vooral de insulineresistentie aan de basis van diabetes type 2, door twee oorzaken daarvan aan te pakken: een verhoogde oxidatieve stress door vrije radicalen en de chronische lagegraad ontsteking. Een meta-analyse van 10 placebogecontroleerde studies geeft aan dat 1 à 3 g gemberpoeder na 6 à 12 weken gemiddeld de glucosespiegel met 21 mg/dl doet dalen en de geglycolyseerde hemoglobine met 1 %.
Banaba (Lagerstroemia speciosa)
De bladeren van de banaba, inheems in de vochtige jungle van Zuid-Oost Azië, worden al al eeuwen op de Filippijnen onder de vorm van thee ingezet bij diabetes. Tot de werkzame componenten behoren een aantal bijzondere ellagitannines (penta-O-galloyl-D-glucopyranose, lagerstroemine, reginine A en flosine B) en corosolzuur. Om op een wetenschappelijke manier met het blad te werken, wordt vooral een extract gebruikt dat is gestandaardiseerd op corosolzuur. Banaba werkt vooral door de insulinereceptoren te activeren en het glucosetransport te bevorderen bij diabetes type 2 (waarbij ook lichaamsgewicht en cholesterolspiegel positief wordt beïnvloed); een aantal systematische reviews bevestigen de afname van de glucosespiegel.
Witte moerbei (Morus alba)
Het blad van de witte moerbei kan ook met succes bij diabetes type 2 ingezet worden. Deze plant werkt vooral door de vertering van koolhydraten in de darmen af te remmen, waardoor minder glucose in het bloed wordt opgenomen. Ook zou ze de afscheiding van insuline door de pancreas ondersteunen en insulineresistentie verminderen. De inname van 3 maal 1 gram witte moerbeibladpoeder per dag verlaagt significant de nuchtere en postprandiale (na de maaltijden) bloedglucosespiegels (resp 24.6% en 19.9%), en doet dit beter dan 5 mg van het medicijn glibenclamide.
OPC’s uit zeeden (Pinus maritima)
Een extract uit de schors van de zeeden, rijk aan oligomere procyaniden (OPC’s) kan zeer zinvol zijn bij diabetes type 2. Net zoals bij het witte moerbeiblad wordt een bepaald koolhydraat verterend enzym (alfaglucosidase) afgeremd, waardoor de bloedglucosespiegel na de inname van koolhydraten een heel stuk minder oploopt. Zo vermindert de inname van 100 mg OPC-extract uit zeeden gedurende 12 weken, in vergelijking met placebo, gemiddelde de glucosespiegel na de maaltijden met 35,5 mg/dL. Maar misschien zijn de OPC’s uit zeeden veel belangrijker voor de diabetespatiënt omdat ze de typische aantasting van de microcirculatie afremmen ter hoogte van het netvlies, de nieren, de hersenen en het hart, waardoor het risico op de zogenaamde ‘diabetescomplicaties” verminderd wordt.
Bittermeloen, balsempeer (Momordica charantia): deze onrijpe, groene en nog zeer bittere, komkommerachtige vrucht wordt al lang als ‘karela’ ingezet als traditionele remedie bij diabetes. In een aantal weefselstudies en dierenstudies werden de bloedglucose verlagende eigenschappen van bittermeloen of extracten daaruit aangetoond. Ook twee klinische studies op patiënten met diabetes type 2 toonden een gunstig effect op de glucosespiegel aan.
Fenegriek (Trigonella foenum graecum): in de zaden van deze vlinderbloemige plant zitten twee belangrijke componenten die helpen de bloedsuikerspiegel beter te regelen bij type 2 diabetici: oplosbare vezels (vooral galactomannaan) en 4-hydroxyleucine. Waar galactomannaan zoals andere voedingsmiddelen met oplosbare vezels (zie ook verder) koolhydraten in de darm langer vasthoudt en zo het oplopen van de glucosespiegel na de maaltijden helpt af te remmen, is 4-hydroxyleucine een aminozuur dat de insulineproductie aanzwengelt en de insulinegevoeligheid verhoogt. In een klinische studie op type 2 diabetici, waarbij gedurende 10 dagen 2 maal 50 g gemalen fenegriekzaad werd gegeven, zag men een significante afname van de nuchtere bloedglucosespiegel, de bloedvetten en de glucose in de urine. Het effect was evenredig met de hoeveelheid ingenomen zaad en wie fenegriek langer gebruikt, kan de dosis geleidelijk afbouwen. Gezien de in te nemen hoeveelheid zaden toch niet te onderschatten is en de smaak ervan vrij sterk en bitter is, werd ook nagegaan of het gebruik van brood, waarin het gemalen zaad verwerkt zit en dit aan een lagere dosis, van nut kan zijn. Dit leverde inderdaad een mild gunstig effect op.
Spirulina (Arthrospira platensis)
Deze “groene supervoeding” geniet een goede reputatie als natuurlijke aanvulling bij de voeding door de hoge nutriëntendichtheid, als ontgiftende plant door het hoge chlorofylgehalte en als beschermende maatregel in de preventie van diverse degeneratieziekten door een uitzonderlijk hoog gehalte aan antioxidanten. In een klinische studie kregen 30 diabetes type 2-patiënten dagelijks 2 g spirulina gedurende 4 maand, waarbij dieet, medicatie en fysieke activiteit niet veranderden. Na 4 maand stelde men zowel een afname vast van de nuchtere bloedsuikerspiegel (gemiddeld 31 mg/dL), van bloedsuikerspiegel 2 uur na de maaltijden (gemiddeld 53 mg/dL) als van het glycosyleerde hemoglobine HbA1c (gemiddeld 0,7 %). Meer dan waarschijnlijk helpt spirulina de bloedsuikerspiegel verlagen door zijn oplosbare vezels, die de opname van glucose vertragen, door bepaalde peptiden in het eiwit die de afscheiding van insuline door de pancreas bevorderen en door de antioxidanten die de insulinegevoeligheid verbeteren.
Kurkuma (Curcuma longa/xanthorrhiza)
Overschaduwd door zijn gunstige werking bij diverse ontstekingsbeelden, is het feit dat de kurkumawortel ook zeer nuttig kan zijn in het afremmen van diabetes type 2. Want deze gele wortel verlaagt door zijn ontstekingsremmende en celbeschermende de insulineresistentie, terwijl de functie van de bètacellen verbetert. Veelbetekenend is een studie waarbij 240 patiënten met prediabetes kurkuma of een placebo kregen. Na 12 maand hadden 19 patiënten (16,4 %) in de placebogroep diabetes ontwikkeld, in de kurkumagroep geen enkele!
Groene thee (Camellia sinensis)
Vooral op basis van zijn antioxiderende polyfenolen, met als belangrijkste component epigallocatechinegallaat of EGCG, kan groene thee hulp bieden bij insulineresistentie en diabetes type 2. Wie antidiabetische effecten wil verkrijgen via het drinken van groene thee wordt aangeraden dagelijks 5 à 6 tassen voldoende lang getrokken thee te drinken (8 à 10 minuten om voldoende catechines te extraheren, eventueel na weggieten van de eerste infusie na enkele minuten) en daar geen melk bij te doen. Bij gebruik van capsules wordt een extract aangeraden verkregen door waterig extractie (niet door alcohol of toxisch ethylacetaat), dat gestandaardiseerd is op epigallocatechinegallaat.
Planten met oplosbare vezels
Op voorwaarde dat ze worden ingenomen tijdens of vlak bij de maaltijd kunnen planten met oplosbare vezels de koolhydraten van de betreffende maaltijd zowel veranderen qua structuur, textuur als viscositeit. Het gevolg hiervan is dat de koolhydraten trager worden vrijgesteld en verteerd in de dunne darm, waardoor de glucosespiegel na de maaltijd dus minder oploopt. Door de afvlakking van de glucosecurve is er trouwens niet alleen minder insuline nodig voor het verwerken van eenzelfde hoeveelheid koolhydraten, door een afname van glucosepieken vermindert ook de bijdrage tot diabetescomplicaties (via de zogeheten ‘Maillardreactie’) en het gehalte aan geglycosyleerde hemoglobine. Naast de hogervermelde Trigonella foenum graecum (Fenegriek), die haar bloedsuikerverlagende werking voor een deel dankt aan het galactomannaan, staan ook Plantago afra (Psylliumzaad, Vlozaad) en Plantago ovata (Ispaghula, Blonde psyllium) bekend om een dergelijke bloedsuikerverlagende werking. Planten die op dezelfde wijze een bijdrage kunnen leveren tot een betere controle van de bloedglucosespiegel zijn onder meer Sterculia urens (Karayagom), Cyamopsis tetragonolobus (Guargom), Phaseolus vulgaris (Bonenpeulen), Linum usitatissimum (Lijnzaad), Avena sativa (Haverzemelen of de geïsoleerde bètaglucanen eruit), Amorphophallus konjac (Konjac), Althaea officinalis (Heemst) en Hordeum vulgare (Gerstzemelen).
Synergiën
Er zijn dus heel wat planten die – zeker indien geruggensteund door de passende aanpassingen in de levensstijl – de bloedsuikerspiegel helpen verlagen bij diabetes type 2. Ideaal zijn combinatiepreparaten van een aantal planten met een complementaire werking. Zo kan de combinatie van een plant die vooral de insulineresistentie aan de basis vermindert (bv Chinese kaneel, gember), met een plant die de insulinesecretie door de pancreas verbetert (Gymnema) met een plant die de koolhydratenvertering afremt (witte moerbeiblad, zeedenschors), vaak verrassend goede resultaten opleveren. En dit zeker als ze vergezeld zijn van nutriënten die ook de glucosestofwisseling optimaliseren: vooral chroom, biotine, zink en magnesium.
Geef als eerste een reactie