Omega-3-vetzuren

Het grote belang en de zeer brede inzetbaarheid

Met de omega-3-vetzuren en de omega-6-vetzuren bestaan er twee klassen van ‘essentiële’ vetzuren die voor tal van lichaamsfuncties onmisbaar zijn. We moeten deze vetzuren dan ook via onze voeding opnemen. Daarnaast is het evenwicht tussen deze twee klassen van belang voor een optimale gezondheid. Helaas consumeert de modale westerse mens veel te veel omega-6-vetzuren ten opzichte van omega-3-vetzuren, wat in zijn lichaam de kans op allerlei ontstekingsziekten vergroot. Om die reden zijn omega-3-vetzuren in de preventie en aanpak van tal van ziektebeelden quasi onmisbaar geworden.

Teveel linolzuur alom
Het stamvetzuur van de omega-6-vetzuren is linolzuur (LA). Tot pakweg 1860 kreeg de mens daarvan voldoende binnen via granen, noten en zaden. Maar toen de verzadigde vetten zoals in boter, rundvet en kokosolie (onterecht) als de boosdoeners voor hart en bloedvaten werden uitgeroepen en er een imposante voedingsindustrie ontstond die (voor het eerst) uit zaden en kiemen oliën kon persen, steeg de inname van omega-6-vetzuren enorm in onze leefwereld. Want zowel zonnebloem-, maïs-, soja-, saffloer-, koolzaad-, druivenpitten- als rijstvliesolie bevatten een zeer hoog gehalte aan linolzuur en deze oliën zitten inmiddels in duizenden (verwerkte) voedingsmiddelen, ook biologische!

Chronische ontsteking
Omega-6-vetzuren hebben we in zekere mate nodig om ontstekingsreacties in het lichaam te kunnen opwekken: bijvoorbeeld in de acute fase van een infectieziekte of bij een verwonding, om het genezingsproces in te leiden. Daarna is het aan de omega-3-vetzuren om de ontsteking in te dijken. De qua essentiële vetzuren sterk gewijzigde samenstelling van de huidige voeding met een sterk gestegen verhouding omega-6-vetzuren tegenover omega-3-vetzuren, heeft dan ook een rampzalig gevolg: ze is een zeer belangrijke, zo niet de belangrijkste, oorzaak geworden van de op chronische ontsteking gebaseerde ziektebeelden zoals hart- en vaatziekten, de ziekten van Alzheimer en Parkinson, gewrichtsklachten, auto-immuunziekten en kanker.

Balans herstellen
Eén van de belangrijkste zaken die moet gebeuren in de complementaire aanpak van de meeste ziektebeelden is dan ook de verstoorde verhouding omega-6/omega-3 herstellen. Zonder twijfel is het belangrijkste dat moet gedaan worden: de hoger vernoemde bronnen van omega-6-vetzuren zo sterk mogelijk reduceren. Daarnaast kan – en dit zeker de eerste maanden – gezorgd worden voor een extra inname van de omega-3-vetzuren van een onberispelijke kwaliteit.

Eerst het stamvetzuur ALA
Om over voldoende omega-3-vetzuren te beschikken, moet onze voeding in de eerste plaats voldoende van het stamvetzuur alfalinoleenzuur (ALA) aanvoeren. De belangrijkste bronnen daarvan zijn groene groenten, voorop postelein, veldsla en peterselie, alsook lijnzaad, chiazaad, walnoten, perillazaad en de ongeraffineerde, koudgeperste oliën daaruit. Hoewel alfalinoleenzuur op zich al belangrijke functies vervult, is vooral de omzetting ervan tot de omega-3-vetzuren EPA (eisosapentaeenzuur) en DHA (docosahexaeenzuur) nodig om algemeen ontstekingsprocessen in het lichaam te helpen afremmen. EPA en DHA kunnen we direct halen uit wilde, vette vis en voor een deel ook uit wild, uit gras gevoerde dieren en de zuivel daarvan afkomstig.

Extra omega-3: EPA en/of DHA
Als een arts of therapeut beslist om, naast voedingsmaatregelen, ook een extra inname van omega-3-vetzuren te adviseren, komt dat meestal neer op een directe inname van EPA en DHA via een visolie of een algenolie van een onberispelijke kwaliteit (of eventueel krillolie). De reden hiervoor is dat het stamvetzuur ALA bij de meeste mensen onvoldoende efficiënt wordt omgezet tot EPA en DHA: de conversie daarvan ligt ergens tussen de 3 à 20 %. Wat zijn nu de belangrijkste indicaties voor omega-3-vetzuren en wanneer is meer EPA of eerder DHA aanbevolen?

Hart- en vaatziekten
De meeste bewijzen voor een gunstig effect van de mariene vetzuren EPA en DHA bestaan er op het terrein van hart- en vaatziekten. Omega-3-vetzuren helpen namelijk op diverse manieren het proces van atherosclerose (slagaderverkalking) afremmen: ze werken natuurlijk bloedverdunnend, verlagen het gehalte aan triglyceriden, verbeteren de ratio HDL/LDL-cholesterol, verminderen mild de bloeddruk en verlagen de algemene ontstekingsgraad, die mee aan de basis ligt van hart- en vaatziekten. Tal van overzichtsstudies bevestigen inderdaad dat EPA en DHA zowel de kans op als de sterfte door hart- en vaatziekten verlagen.

Geheugen en concentratievermogen
Het volgende domein waarvoor voldoende argumenten bestaan dat omega-3-vetzuren er gunstig op inwerken, is dat van geheugen en concentratievermogen. Naast de hoger aangehaalde positieve inwerking op de doorbloeding, spelen hierbij ook een rol: het feit dat de omega-3-vetzuren een algemeen ontstekingswerende werking uitoefenen, dat DHA een essentieel onderdeel is van zenuwcelmembranen en dat EPA een rol speelt bij de prikkeloverdracht. Omega-3-vetzuren helpen dan ook de leeftijdsgebonden afname van het verstandelijke vermogen af te remmen en verlagen de kans op de ziekte van Alzheimer.

Stemming en gedrag
Omega-3-vetzuren kunnen ook een gunstige invloed uitoefenen op het gemoed en op het gedrag. EPA en DHA zijn dan ook bijna een must bij de holistische aanpak van depressiviteit. Gegeven in hun normale verhouding, en liefst aangevuld met het bijzondere omega-6-vetzuur GLA of gammalinoleenzuur, kunnen EPA en DHA ook verbeteringen opleveren bij kinderen met ontwikkelingsstoornissen zoals ADHD (Attention Deficit and Hyperactivity Disorder) en ADD (Attention Deficit Disorder). Er zijn ook steeds meer argumenten die ervoor pleiten dat EPA de ernst van de symptomen van post-traumatische stress (PTSD) kan verminderen en ook bij agressiviteit resultaten zouden opleveren. Ten slotte kunnen omega-3-vetzuren een bijdrage leveren om sneller te herstellen van hersentrauma’s.

Gewrichtscomfort
Het lijkt bijna evident dat omega-3-vetzuren door hun ontstekingswerende werking ook inzetbaar zouden zijn bij spier- en gewrichtsklachten. Dat maakt dat ze het gunstige effect van andere natuurlijke maatregelen zoals kurkuma, boswellia, gember, eierschalenmembraan, collageen type 2, MSM, bioactieve silicium glucosamine en chondroïtine kunnen verbeteren.

Gezond ouder worden
Omdat verouderen voor een deel een gevolg is van de laaggradige ontsteking waar we allemaal aan lijden, kunnen omega-3-vetzuren ook ouderdomsverschijnselen afremmen. Maar is nog een argument: celdelingen houden op als de beschermende uiteinden van het DNA (de ‘telomeren’) te kort geworden zijn. Gelukkig bevestigen studies dat omega-3-vetzuren het verkorten van telomeren afremmen en dus het biologische ouderdomsproces kunnen vertragen.

Andere terreinen
Er zijn nog heel wat andere terreinen, waarop omega-3-vetzuren gunstig kunnen inwerken. De bewijsvoering ervoor neemt steeds grotere afmetingen aan. De belangrijkste ervan zijn:

• Maculaire degeneratie (leeftijdsgebonden afname van het gezichtsvermogen)
• Mannelijke en vrouwelijke subfertiliteit (verminderde vruchtbaarheid)
• Sport: betere spierwerking en prestatievermogen, snellere recuperatie, minder ontstekingsletsels
• Zwangerschap: lagere kans op vroeggeboorte
• Auto-immuunziekten: multiple sclerose, ziekte van Cröhn, colitis ulcerosa, psoriasis, lupus erythematosus…
• Migraine
• Metabool syndroom, Overgewicht, Vetlever en Diabetes
• Kanker: vnl. preventie van borst- en colonkanker
• Chronische luchtwegenaandoeningen, zoals astma
• Psychiatrische ziekten
• Huidziekten: eczema, netelroos, psoriasis.
• Glaucoom

Kwaliteit zeer belangrijk
Uiterst belangrijk is de kwaliteit van EPA en DHA die wordt ingezet. Kies voor een visolie of een algenolie van een onberispelijke kwaliteit. Absolute zuiverheid (zware metalen, PCB’s, dioxine, pesticiden) is een must. Omdat deze poly-onverzadigde vetzuren zeer snel oxideren, worden ze best verkregen door ‘koude’ CO2-extractie of destillatie bij lage temperatuur en moeten ze tegen oxidatie beschermd worden door vitamine E (best gemengde tocoferolen). Duurzaamheid is zeer belangrijk: visolie moet daarom gemaakt worden uit niet-bedreigde vissoorten en via gecontroleerde visvangst. Zijn ook wenselijk: capsules van visgelatine of gemodificeerd zetmeel en vetzuren onder de vorm van triglyceriden (betere opname).

Visolie of algenolie?
Visolie vertoont over het algemeen meer EPA dan DHA (3:2 verhouding), terwijl algenolie meer DHA dan EPA vertoont (2:1). Beide preparaten zijn met elkaar inwisselbaar. Wie absoluut voor vegetarisch wil gaan, kiest uiteraard voor algenolie.
Los daarvan kies je best voor visolie als EPA iets belangrijker is dan DHA voor de werking:

• preventie/aanpak van: hart- en vaatziekten, depressiviteit, agressiviteit, auto-immuunziekten en vroegtijdige veroudering.
• ADHD, ADD, aandoeningen van de luchtwegen en lage weerstand, gewrichtsklachten en ontstekingen in voortbewegingsstelsel, migraine, glaucoom, kanker
• sport (betere prestaties, sneller herstel)

Algenolie met meer DHA dan EPA is de eerste keuze bij:

• geheugen- en concentratiestoornissen, preventie van de ziekte van Alzheimer
• preventie/aanpak van maculaire degeneratie, subfertiliteit
• zwangerschap.

Algemeen advies qua dosis: de eerste weken tot een paar maand minstens 1 g EPA + DHA innemen. Daarna 1 gram om de 2 dagen of 500 mg per dag.