Chronische darmklachten komen heel vaak voor bij de moderne mens. Eén van de hoofdredenen is het feit het standaard westers dieet gemiddeld amper 17 g vezels per dag aanvoert, een heel stuk lager dan de aanbevolen 30 à 40 g. Naast een aangepaste voeding, kan de inname van de gemalen zaadhulzen van blonde psyllium als extra vezelbron gunstig inwerken: op constipatie, maar ook op bepaalde darmziekten en zelfs op een aantal andere terreinen.
Even voorstellen
De meest ingezette species van psyllium, die het grootste zwelvermogen vertoont, is Plantago ovata, ook gekend als ‘blonde psyllium’, ‘ispaghula’, of ‘Indisch vlozaad’. Blonde psyllium is een uit India, Pakistan en Iran afkomstige plant, die tegenwoordig in veel subtropische streken wordt gekweekt en een familielid is van de bij ons groeiende smalle- en grote weegbree. Het is eenjarige, winterharde plant met zacht behaarde stengels, die lijnvormige, getande blaadjes dragen. Na een bloei met witte, tweeslachtige bloempjes, levert blonde psyllium beige-roze zaden op die aan hun convexe zijde een lichtbruine vlek vertonen. Het zijn vooral de gemalen zaadhulzen daarvan die fytotherapeutisch ingezet worden.
Eerste keuze bij constipatie
Constipatie is een vaak gehoorde klacht op het spreekuur van de gezondheidswerker. In veel gevallen kan een aanpassing van de levensstijl met meer bewegen, voldoende vochtinname en een gezonde, vezelrijke voeding al de zaak oplossen. Bij onvoldoende resultaat kan met fytotherapie de darmtransit te versneld worden. Aanbevolen wordt om niet onmiddellijk te grijpen naar planten die dit doen via hun dikke darm prikkelende antrachinonen (senna, aloe, vuilboom, Chinese rabarber, cascara…), maar eerst bulklaxeermiddelen in te zetten die werken op basis van hun vezelrijkdom. Vooral de fijngemalen zaadhulzen van psyllium vormen hierbij een eerste keuze.
Natuurlijk laxerend
Het zijn ‘oplosbare’ vezels die de zaadhulzen van blonde psyllium een natuurlijke laxerende werking bezorgen. Het gaat om voor menselijke enzymen onverteerbare en sterk vertakte koolhydraten met als ruggengraat een keten van het suiker D-xylose, die vertakkingen vertoont met L-arabinose, D-xylose en α-D-galacturonyl-L-rhamnose. Deze verbindingen zijn sterk water absorberend met een zwelvermogen van meer dan 40, wat betekent dat 1 g gemalen zaadhulzen van psyllium door binding met water een gewicht van 40 g kan aannemen en daarbij een slijmerig aspect gaat vertonen. De aldus gevormde ‘slijmstoffen’ zorgen voor een aanzienlijke toename van het gewicht en het volume van de darmbrij. Dat stimuleert op een mechanische wijze de darmperistaltiek en vermindert de druk in de dikke darm, waardoor in veel gevallen zowel de darmtransit wordt versneld als de consistentie van de stoelgang wordt verzacht. Maar er zijn nog mechanismen die de laxerende werking van psyllium verklaren. Zo fungeert een deel van die slijmstoffen als voedingsbodem voor het microbioom of de darmflora (vooral van de bifidobacteriën), wat de samenstelling daarvan gunstig kan beïnvloeden en zo diverse facetten van de darmfunctie ten goede kan komen, waaronder ook de darmtransit. Daarnaast is een deel van de vezels niet fermenteerbaar, waardoor het – dankzij zijn absorberend vermogen – een soort gel vrijstelt die het glijvermogen van de darmbrij verhoogt. Dat absorberende deel ondersteunt niet alleen laxerende werking, het zorgt ook voor een afname van flatulentie (winderigheid). Alles samen zijn de gemalen zaadhulzen van ispaghula inmiddels in de fytotherapie een eerstelijnsmiddel bij chronische atone constipatie (zonder stoelgangsdrang) en in omstandigheden waarbij een zachtere stoelgang wenselijk is zoals bij aambeien (hemorroïden), anale kloven, divertikels in de darm, tijdens de zwangerschap en na chirurgie aan rectum of anus. Bij een volgehouden inname vermindert psyllium overigens ook de opzetting en de neiging tot bloeden van aambeien.
Eerste hulp bij Prikkelbare darm
In onze samenleving kampen steeds meer mensen met prikkelbare darm of ‘Irritable Bowel Syndrome’ (IBS), voorheen ‘spastisch colon’ genoemd. Deze darmstoornis wordt gekenmerkt door een chronisch verstoorde darmperistaltiek, wat buikpijn en vaak ook afwijkingen van het ontlastingspatroon kan veroorzaken, niet zelden met een afwisseling tussen periodes van constipatie en diarree. Op basis van de hogervermelde werkingen zouden we al mogen aannemen dat psyllium tijdens de fase van constipatie nuttig kan zijn en daarbij ook een te harde stoelgang kan verzachten. Maar het sterk waterbindend vermogen van de oplosbare vezels suggereert dat psyllium ook bij prikkelbare darm losse stoelgang en diarree zou kunnen verhelpen. Inmiddels worden oplosbare vezels, zoals deze aangeleverd door blonde psyllium, in praktische protocollen van de reguliere geneeskunde voor de aanpak van IBS als eerstelijnsmiddelen beschouwd. Twee grote meta-analyses (overzichtsstudies) onderbouwen dat oplosbare vezels zoals psylliumvezels (maar niet ruwvezels zoals in tarwezemelen!) significant de last door prikkelbare darm verminderen, met inbegrip van de buikpijn.
Ontstekingsziekten van de darm
Het is een eigenschap van veel plantaardige slijmstoffen dat ze als ‘mucilaginosa’ ontstoken darmslijmvliezen helpen verzachten. Dat is ook het geval voor deze die vrijgesteld worden door psyllium en als we daarbij de reeds aangehaalde nuttige eigenschappen op de darmen optellen, dan hebben de gemalen zaadhulzen ook een plaats hebben bij het afremmen van ‘Inflammatory Bowel Diseases’ (IBD) zoals de ziekten van Crohn en colitis ulcerosa. In een gerandomiseerde studie met 105 colitis ulcerosa-patiënten die in remissie verkeerden, kreeg een derde tweemaal daags 10 g zaadhulzen van psyllium, een derde tweemaal daags 500 mg van het ontstekingsremmende medicijn mesalazine en een derde de combinatie van beide interventies. Het besluit was dat psyllium minstens even goed als mesalazine zorgde voor het behoud van remissie bij colitis ulcerosa en daarbij ook zorgde voor een toename van de hoeveelheid boterzuur in de stoelgang, duidend op een betere conditie van het slijmvlies van de dikke darm.
Verlagen cholesterol en triglyceriden
Het absorberende vermogen van de oplosbare psylliumvezels kan ook nog voor andere doeleinden aangewend worden. Zo kunnen ze de bloedvetten cholesterol en triglyceriden verlagen omdat hun slijmstoffen na orale inname onabsorbeerbare complexen kunnen vormen met de door de gal afgescheiden cholesterolhoudende galzouten en met de door de voeding aangevoerde triglyceriden en cholesterol, die vervolgens via de stoelgang het lichaam verlaten. Omdat die galzouten minder heropgenomen worden in het bloed, wordt de lever vervolgens verplicht van nieuwe galzouten aan te maken, waarvoor meer cholesterol uit het bloed dient aangesproken te worden (cholesterol is een belangrijk onderdeel van galzouten). Zo kwam een meta-analyse tot de conclusie dat gemiddeld 10,2 g blonde psyllium per dag significant het LDL-cholesterolgehalte verlaagde met gemiddeld 0,33 mmol/l of 13 mg/dl.
Lagere glucosespiegel
Ook binden psylliumvezels koolhydraten in de darmen, waardoor deze trager verteerd en geabsorbeerd worden en dus de bloedsuikerspiegel minder snel en hoog oploopt. Met name bij diabetes type 2 kan dat nuttig zijn, waarbij na de maaltijden het hoog oplopen van de glucosespiegel (medeverantwoordelijk voor de progressie van diabetische complicaties) afgeremd wordt. In een zeer grote meta-analyse bleken psylliumvezels bij volwassenen met diabetes type 2 zowel de nuchtere glucosespiegel als de geglycosyleerde hemoglobine (HbA1c, merker voor de ernst van diabetes) significant te verlagen.
Eerder verzadiging Ten slotte kunnen psylliumvezels, ingenomen voor de maaltijd met voldoende water, door hun volumetoename ervoor zorgen dat men met een kleinere maaltijd al verzadigd wordt. Dat kan de resultaten van een dieet bij overgewicht en obesitas merkbaar verbeteren.
Geef als eerste een reactie