Spirulina, absolute duizendpoot voor een goede gezondheid

Als er één plant bestaat, waarvan de regelmatige inname zich op zeer diverse terreinen en bij nagenoeg iedereen vertaalt in een betere basisgezondheid, dan is dat zeker spirulina. Om te beginnen vertoont deze alg een extreem hoge ‘nutriëntendichtheid’ of concentratie aan voedingsstoffen per gewichtseenheid, waaronder sterk beschermende antioxidanten. Reken daarbij het zuiverende chlorofyl, de meetbare zonne-energie en het volwaardig plantaardig eiwit, dit alles bovendien in een vlot opneembare vorm, dan kan quasi iedereen er gezondheidsvoordelen uit halen.

Herstellend en versterkend

Spirulina (Arthrospira platensis) is een halve millimeter groot, meercellig blauwgroen algje met een zachte celwand en zonder celkernen, dat aan fotosynthese doet. Het doet zich voor als een onvertakte, spiraalvormige draad, omgeven door een slijmlaagje. Spirulina groeit in het wild in de (sub)tropische zoutmeren van Afrika, Azië, Centraal- en Zuid-Amerika. Azteken gebruikten spirulina als herstellend, versterkend voedsel en als energiebron ter aanvulling op de voeding. Zo aten hun koeriers koekjes van dit ‘supervoedsel’, wanneer ze grote afstanden dienden af te leggen in het hooggebergte. Nadat spirulina door de Spaanse overheersing in vergetelheid raakte, werd het in 1964 ‘herontdekt’ door de Belgische botanicus Jean Leonard.  Ondertussen raakte ook bekend dat leden van de Kanembastam uit het Centraal Afrikaanse land Tsjaad gemiddeld dagelijks 12 g spirulina uit het Tsjaad-meer consumeren en wellicht daardoor van Afrika de laagste AIDS-cijfers vertonen.  Omdat de waterkwaliteit van zoute meren tegenwoordig te wensen overlaat, wordt spirulina nu gekweekt onder de allerbeste condities in ‘waterfarms’ (Hawaï, Californië, India, Taiwan, China…): tropisch klimaat, veel zonlicht, zuiver water, natuurlijke mineralen als voeding. Zo leidden optimale groeiomstandigheden in Hawaï zelfs tot het ontstaan van een nieuwe, hoogwaardige stam, de Arthrospira platensis pacifica.

‘Bom’ van nutriënten

Omdat spirulina één van de rijkste, compleetste en meest compacte bronnen van vitaminen en mineralen in de natuur is, werd het tijdens de Wereldvoedselconferentie in 1974 door de Verenigde Naties uitgeroepen tot de ‘beste alternatieve voedingsbron voor de toekomst’. De NASA dan weer, betitelde spirulina als een “excellent, compact ruimtevoedsel voor astronauten, waarvan 1 kg equivalent is met 1000 kg gemengde groenten!”. Zo bevat amper 3 gram Hawaïaanse spirulina al meer dan 136 % aan van de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH) vitamine A, 127 % van de ADH van vitamine K, 100 % van de ADH van vitamine B12 (actieve methylcobalamine), 38 % van de ADH van ijzer en 16 % van de ADH van mangaan. Per gewichtseenheid bevat gedroogde spirulina liefst 2300 % meer ijzer dan spinazie, 3900 % meer bètacaroteen dan wortels, 375 % meer eiwit van tofu en 300 % meer calcium dan melk. En we mogen vooral niet vergeten dat de voedingsrijkdom van spirulina voor het grijpen ligt: deze alg heeft een cellulosevrije, zachte celwand, waardoor de nutriënten zeer vlot en zonder verteringsarbeid worden opgenomen. Want voor voedingssupplementen geldt steeds: “het is niet wat je inneemt dat telt, maar wat je opneemt dat telt”.

‘Vitaliserend probioticum’

Nu is niet alleen de uitzonderlijke concentratie aan voedingsstoffen per gewichtseenheid of de ‘nutriëntendensiteit’ een troef van spirulina. Zo heeft spirulina – vooral door het hoge gehalte aan verschillende carotenoïden, waaronder zeaxanthine en luteïne – een grote antioxiderende of celbeschermende waarde. Die wordt nog sterk geaccentueerd door een bijzonder sterk antioxidans, specifiek voor spirulina: het diepblauwe ‘fycocyanine’, en door de hoge gehalten aan de eerstelijnsantioxidanten superoxidedismutase (SOD) en catalase. Verder bevat spirulina ook uitzonderlijk veel chlorofyl, dat als ‘chelator’ helpt bij het binden en ontgiften van onder meer zware metalen en koolwaterstoffen, en dat ook samen met het gemakkelijk opneembaar ijzer en met actieve vitamine B12 of methylcobalamine de bloedvorming stimuleert. Aan te stippen is ook het feit dat spirulina de rijkste natuurlijke bron is van GLA (gammalinoleenzuur), een beschermend omega-6-vetzuur is dat o.a. de vrouw hormonaal ondersteunt. Gezondheidbevorderend is ook de grote (en duidelijk meetbare) hoeveelheid zonlicht in spirulina dat door de talrijke pigmenten wordt gecapteerd en opgeslagen. En vergeet niet dat spirulina voor 60 % uit plantaardig, vrij compleet en goed verteerbaar eiwit bestaat. Tenslotte zitten er in spirulina ook bijzondere zwavelhoudende koolhydraten (zoals ‘calcium spirulan’ en ‘immulina’) die de immuniteit versterken. Uiteindelijk is spirulina dus een indrukwekkend “alles-in-één” voedingsbron die algemeen als een ‘vitaliserend probioticum’ werkt en waar bijna iedereen gezondheidsvoordeel uit haalt.

Iedereen heeft er baat bij

Bij welke klachten, levensomstandigheden en aandoeningen of ter preventie van welke ziekten kan spirulina volgens studies ingezet worden?

• Anemie (bloedarmoede door ijzergebrek): het plantaardige ijzer in spirulina zit niet (zoals in bepaalde planten) samen met fytaten of oxalaten die de opname van ijzer afremmen. Van fycocyanine is aangetoond dat het een EPO-achtige werking heeft: het kan zoals het hormoon erytropoëtine de productie van rode bloedcellen bevorderen. Spirulina verhoogt bewezen het aantal rode bloedcellen en/of het hemoglobinegehalte bij zowel vrouwelijke adolescenten, vrouwen, sporters en senioren, die tekenen van bloedarmoede vertonen.
• Anti-aging: wellicht helpt spirulina door zijn sterke antioxiderende werking ouderdomsverschijnselen afremmen. Want spirulina verhoogt bewezen de activiteit van de primaire antioxidanten superoxidedismutase (SOD), catalase (CAT) en glutathionperoxidase (GPX) bij vrijwilligers en verhoogt de antioxidantenspiegel bij ouderlingen en sporters. Ouderen worden beter beschermd tegen de verder aangehaalde netvliesdegeneratie, hart- en vaatziekten, ziekten van Alzheimer en Parkinson.
• Diabetes type 2: in studies leidt de inname van dagelijks 2 tot 8 g spirulina tot het verlagen van de nuchtere glucosespiegel, de postprandiale glucosespiegel (na de maaltijden) en HbA1c (merker voor chronisch verhoogde glucosespiegel). Meer dan waarschijnlijk vermindert spirulina ook de kans op diabetescomplicaties door het verder aangehaalde effect op hart en bloedvaten.
• Geheugen- en concentratiestoornissen, ter preventie van de ziekten van Alzheimer en Parkinson: het hoge gehalte aan celbeschermende antioxidanten, zeaxanthine en luteïne die specifiek hersencellen beschermen tegen oxidatieve schade en de verschillende cel- en dierenstudies die duidelijk een ontstekingsremmende werking van spirulina op het zenuwweefsel aantonen, suggereren het nut van spirulina voor het behoud van een heldere geest. Spirulina werkt duidelijk beschermend in dierenmodellen voor de ziekten van Alzheimer en Parkinson.
• Groei bij jongeren: door het gebrek aan groenten en fruit in hun voeding op te vangen en door het complete eiwit met de ‘vertakte keten aminozuren’ dat de spiergroei bevordert, ondersteunt spirulina de groei.
• Hart- en vaatziekten, Hypertensie: vooral de antioxiderende werking op de vaatwand (met een betere verwijding van de bloedvaten), het verlagen van algemene chronische ontsteking, het hoge gehalte aan vitamine K2 dat kalkneerslag op de vaatwand afremt en de oplosbare vezels die de opname van triglyceriden en cholesterol in de darm verlagen, suggereren een cardiovasculaire bescherming. Een review van preklinische studies constateert dat spirulina significant verlaagt: bloeddruk, triglyceriden en LDL-cholesterol, terwijl HDL-cholesterol mild verhoogt. Een systematic review van 5 placebogecontroleerde klinische studies (1 à 8 g/dag) concludeert dat spirulina significant de systolische bloeddruk met 4,6 mm kwikdruk en de diastolische bloeddruk met 7 mm kwikdruk verlaagt. In dierenmodellen voor atherosclerose zorgt spirulina voor een spectaculaire afname van de letsels op de slagaderwanden.
• Huidaandoeningen en huidveroudering: het hoge gehalte aan carotenen en andere beschermende antioxidanten (bv SOD is zeer belangrijk voor de huid) en de reinigende werking, suggereren het nut van spirulina voor een gave huid.
• Infecties (preventie en aanpak), zwakke weerstand: vooral door de aanwezigheid van de bijzondere immunomodulerende polysachariden ‘calcium spirulan’ en ‘immulina’, alsook door het sterke immuniteit stimulerende fyocyanine, kan spirulina de afweerkracht verhogen. Zowel bij senioren als vrijwilligers verhoogt de inname van spirulina al vanaf 2 g per dag immuunparameters zoals immuuncompetente witte bloedcellen, ‘natural killer cells’ en interferon-γ. 15 g spirulina (of 100 mg eruit geïsoleerde fycocyanine) bevordert sterk de aanmaak van type 1 Interferon, belangrijkste afweerstof tegen influenza- en coronavirussen. En er is een zeer duidelijke afremming van het HIV-virus door spirulina aangetoond met een betere levenskwaliteit en bloedparameters.
• Kanker: in studies bij dieren en op humane kankercellijnen, zorgt spirulina voor een sterke afremming van kankercellen. Bij/na chemotherapie draagt spirulina bij tot de celbescherming, helpt het afvalstoffen verwijderen en helpt het bloedarmoede op te vangen.  
• Leeftijdsgebonden netvliesdegeneratie: de hoge hoeveelheid carotenen, waaronder de specifiek netvlies beschermende zeaxanthine en luteïne, suggereren het afremmen van maculadegeneratie door spirulina.
• Leveraandoeningen, Vetlever: o.a. door fycocyanine, chlorofyl en de vele antioxidanten beschermt spirulina de lever tegen schade door gifstoffen. In diverse dierenstudies beschermt spirulina de levercellen tegen allerlei toxische stoffen. In een humane studie ziet men een duidelijke afname van het vetgehalte bij leververvetting (NAFLD) bij inname van 4,5 g spirulina per dag.
• Luchtwegenallergieën: bij allergische rhinitis (hooikoorts), zorgt spirulina voor een significante verbetering van neusafscheiding, niezen, neusverstopping en jeuk in vergelijking met placebo, gekoppeld aan een afname van de door Ig E-gemedieerde allergie. Bij milde astma zorgde de lage dosis van 1 g spirulina al voor een verbetering van de longfunctieparameters.
• Sporten, leveren van zware fysieke prestaties: naast het aanvullen van door intensief sporten ontstane nutritionele tekorten, de hogervermelde betere aanmaak van rode bloedcellen en het hoge gehalte aan de ‘vertakte keten aminozuren’ valine, isoleucine en leucine voor de opbouw van spiervezels, is ook aangetoond dat spirulina significant de verbranding verhoogt van de koolhydraten met 10,2 % en die van de vetzuren met 10,9 %. Er bestaat zelfs al een meta-analyse van humane studies die het effect van spirulina bij sporters onderzocht (2,25 tot 8 g/dag) en die concludeert dat spirulina de sportprestaties verbetert, de tijd tot uitputting verlengt, de recuperatie na inspanningen versnelt, het aantal rode bloedcellen, het hemoglobinegehalte en de antioxidantenspiegel verhoogt en het ontstaan van vrije radicalen afremt.
• Ongifting, detoxificatie: vooral door het hoge gehalte aan chlorofyl dat fase II van de leverontgifting bevordert en waarvan de porfyrinering zware metalen (arsenicum, kwik, lood, koper, cadmium…), aromatische koolwaterstoffen (rook, milieu), heterocyclische aminozuren (bij bakken gevormd) en aflatoxine (schimmeltoxine) bindt. Ook door fycocyanine dat de leverdetoxificatie bevordert en door de oplosbare vezels. Spirulina, samen met zink, verlaagt duidelijk het arsenicumgehalte.
• Osteoporose: door de ontzurende werking, door het hoge gehalte aan vitamine K dat helpt calcium in de botten vastleggen, door het hoge gehalte aan antioxidanten die het botweefsel beschermen tegen vrije radicalen, helpt spirulina de botdensiteit behouden.
• Radiotherapie: van spirulina is bewezen dat het stralingsschade helpt te beperken.
• Vermageringsdiëten, vasten- en reinigingskuren: spirulina kan hierbij nuttig zijn door het hongergevoel te temperen, door de spierafbraak af te remmen, door de lichaamsreiniging te stimuleren.
• Vermoeidheid, energiegebrek, gebrek aan vitaliteit: het positieve effect van spirulina op het energiepeil wordt al gesuggereerd door voornoemde effecten zoals het aanvullen van nutritionele tekorten, een betere bloedaanmaak, een hoger prestatievermogen bij sporten, een betere bescherming tegen vrije radicalen, de meetbare zonne-energie erin en een beter lichaamsontgifting. Na 1 week zorgde 3 g spirulina per dag bij vermoeide, maar verder gezonde personen, al voor een statistisch significante toename van het fysieke prestatievermogen (al optredend binnen de 4 uur!) en een subjectieve verbetering van zowel fysieke als mentale vermoeidheid.
• Zwangerschap en zogen: de nutritionele rijkdom met het goed opneembare ijzer, het complete en opbouwende eiwit, de vertakte keten aminozuren en de plantaardige provitamine A of bètacaroteen (dat geen gevaar oplevert i.t.t. geïsoleerde dierlijke vitamine A of retinol), maken van spirulina een ideale extra voedingsbron tijdens de zwangerschap.
• Zware menstruaties en PMS (premenstrueel syndroom): het hoge gehalte aan ijzer en vit B12 (opvangen bloedverlies), het hoge gehalte aan vitamine K (betere bloedstolling), het hogere gehalte aan GLA (beter hormonaal evenwicht, afremmen prolactine), suggereren een nut voor de vrouw in haar vruchtbare fase.

Dagdosis

De aanbevolen dagdosis van spirulina hangt uiteraard af van verschillende factoren: wordt het preventief of curatief ingezet, wat is de aard van de aandoening die men wil voorkomen of aanpakken, het lichaamsgewicht, de voedingsgewoonten, de leeftijd, de activiteitsgraad…Aangenomen wordt dat 1,8 g een lage preventieve dagdosis is, dat 3 g per dag al een goede nutritionele ondersteuning geeft en dat therapeutische dagdoses vanaf 4,5 g beginnen. De dosis kan probleemloos tot 10 à 15 g per dag opgevoerd worden.

Kwaliteit zeer belangrijk

Zorg ervoor dat je een uitstekende kwaliteit van spirulina inneemt! Want spirulina die bijvoorbeeld in verontreinigd water wordt gekweekt, zal door zijn ‘chelerende’ eigenschappen de zware metalen in dat water binden en aanvoeren. Kijk ook naar de teelt: in welke waterkwaliteit gebeurt die, welke voedingsbodem wordt aan het water toegevoegd, hoever zit men van vervuilende industrie vandaan en hoeveel uren zonlicht krijgt de groeiende spirulina? En wat betreft biologische kwaliteit van spirulina: de richtlijnen voor BIO slaan wel degelijk op die van landplanten en niet op die van in water groeiende algen. Een BIO-label voor spirulina – hoe belangrijk ook voor landbouwgewassen – heeft in dergelijk geval geen enkele meerwaarde. Zo vertoont de niet-biologische Hawaïaanse ontegensprekelijk een hogere voedingswaarde dan pakweg de Indische of Californische en is ze van de allerzuiverste kwaliteit. Ten slotte kan het bewaren van spirulina in violet of Mironglas een meerwaarde betekenen, want zo wordt de zonne-energie erin maximaal bewaard.